Dạy con kiểu Nhật: Ý THỨC TRƯỚC RẰNG DẠY CON LÀ DẠY TỪ KHI MỚI LỌT LÒNG
1) 3 trụ cột để trẻ lớn lên và tầm nhìn của
cha mẹ
Khi mới sinh con, hẳn là việc đầu tiên cha mẹ phải suy
nghĩ đó là làm sao để con được khỏe mạnh, có phải không ạ?
Sau đó là muốn con có tri thức, sau đó nữa thì muốn
con sống hòa nhập với xã hội và có đạo đức.
Phải nói tới sự phát triển tri thức ở vị trí thứ 2 là
bởi vì tri thức bắt đầu phát triển đồng thời với lúc trẻ được sinh ra đời, trước cả tính xã hội và
tính đạo đức.
① Khỏe mạnh (cả về cơ thể và tâm hồn)
② Trí dục
③ Lễ nghĩa xã hội và lễ nghĩa đạo đức
Thiếu một trong 3 điều nói trên, không thể nói là trẻ
phát triển hoàn chỉnh. Hơn nữa, để trẻ phát
triển hoàn chỉnh còn cần một yếu tố quan trọng nữa, đó là tầm nhìn của
cha mẹ chúng (kì vọng, mơ ước)
Nếu như cha mẹ có một tầm nhìn rõ ràng, mong muốn con
mình trở thành thế này, hay con mà được
thế kia thì hay biết bao… thì ngay từ đầu trẻ sẽ lớn lên theo chiều hướng đó.
Vậy cha mẹ của những trẻ em sống trong thế kỉ 21 này
có thể kì vọng gì vào con mình đây?
Câu trả lời sẽ rất phong phú tùy theo từng cha mẹ phải
không ạ? Tuy nhiên, cũng không khó
khăn gì khi tựu chung lại những điểm mà
nhiều cha mẹ mong muốn. Nếu không có những điểm chung đó, thì cũng không thể có
những lời khuyên về việc dạy con được.
Tôi nghĩ rằng 5 khoản mục sau đây luôn là niềm mơ ước
khi dạy con của nhiều cha mẹ.
① Thành người tôn trọng và có lòng thông cảm
với người khác như đối với bản thân mình.
② Thành người luôn có tinh thần làm cho xã
hội tốt đẹp hơn, làm cho những gì quanh mình trở nên tốt đẹp hơn
③ Để được như vậy, phải là người giàu óc
sáng tạo
④ Tạo được thói quen hướng dẫn, lôi cuốn mọi
người
⑤ Có thói quen thiện chí hợp tác với mọi
người mang tính xã hội
Những trẻ em có được những phẩm chất như nêu ở trên,
thì dù ở thế kỉ nào, thời đại nào cũng luôn có một cuộc sống đầy ý nghĩa.
Chúng ta hãy cùng suy nghĩ làm sao để dạy trẻ thành những
con người giàu phẩm chất tốt đẹp như vậy.
2) Nhìn nhận đúng tín hiệu phát triển của
con trẻ
Nếu như kì vọng vào sự phát triển hoàn hảo của trẻ, việc
đầu tiên quan trọng hơn hết cả là nuôi trẻ khỏe mạnh.
Tuy nhiên, nói đến trẻ khỏe mạnh, hẳn là mọi người đều
nghĩ ngay tới những em bé khỏe mạnh về cơ thể, chứ ít ai nghĩ được la phải khỏe
mạnh cả về tâm hồn.
Trong phần dạy trẻ từ 0 tuổi, tôi muốn đặt vấn đề trẻ
khỏe mạnh là khỏe mạnh về tâm hồn.
Chúng ta đang sống mà ít biết tới một sự thực rằng sự
phát triển tâm sinh lí của con người
trong thời kì đầu của cuộc đời, đặc biệt
là giai đoạn rất ngắn ngủi từ 1 đến 3 tuổi đầu,
lại quyết định sức khỏe tâm sinh lí của cả phần đời còn lại. Y
khoa về tinh thần cho rằng gốc rễ âu xa của sự lo lắng
và không khỏe khoắn của con người
hiện nay, xuất phát từ cái bất ổn định trong quan hệ với cha mẹ người đó khi họ còn là con trẻ. Chúng ta phải để tâm đến
điều này một cách nghiêm túc.
Đây là thời kì cha mẹ dễ dàng nắm bắt ý muốn của con
mình nhất, những ý muốn xuất phát từ tâm hồn trẻ. Như vậy càng làm cho trẻ lớn
mạnh hơn lên. Càng là những ngày thơ ấu,
thì ý muốn càng đa dạng.
Về chuyện này, giáo sư tinh thần học Sugita Mineyasu,
khoa nội tâm trị liệu thuộc trường đại học Kyushu từng viết trong cuốn sách dạy
con với tiêu đề “Ai làm nên đứa trẻ như thế này?” (Nhà xuất bản Shoubunsha) rằng
“Những nhu cầu tự nhiên như ăn, ngủ, khám phá, ngạc nhiên tự nó nảy sinh chẳng
ai kiểm soát được, nếu được người mẹ đáp ứng hết mức không chút cảm thấy phiền
nhiễu vào những năm đầu của cuộc đời,
thì tương lai tự nhiên đứa trẻ trưởng thành con người biết thông cảm với người
khác.
Giáo sư còn nói “dạy con không phải là việc sở hữu
con, mà nuôi dưỡng những tố chất tốt của trẻ như một báu vật sống vậy”
Có thể nói dạy con, hay giáo dục con từ lúc còn thơ và
tuân theo trình tự phát triển tự nhiện của trẻ. Đó là nguyên tắc.
1) Cho bú
sữa theo giờ nhất định là không tốt. Tình mẹ con còn quan trọng hơn.
Có người cho rằng cho trẻ bú theo giờ qui định mới tốt.
Chưa đến giờ bú thì trẻ có khóc để kệ đấy cũng không sao. Khóc nhiều thì nở phổi.
Khóc là việc của em bé. Và để như vậy trẻ sẽ biết thế nào là chịu đựng.
Nhưng thực ra, đây lại là suy nghĩ sai lầm đến tai hại.
Em bé bằng nhiều hình thức nỗ lực hết sức mình để truyền
đạt tới người mẹ về nhu cầu của bản thân. Khóc vì muốn bú cũng là một trong những
hình thức đó. Nhưng nếu cứ khóc mãi mẹ vẫn làm ngơ thì trẻ hiểu ra rằng khóc như vậy không
phải là cách truyền đạt để mẹ thấu hiểu tâm trạng của chúng. Lần tới nữa trẻ
không còn muốn truyền đạt đúng tâm trạng của chúng cho mẹ nữa.
Mẹ của trẻ, đến giờ qui định mới cho con bú, dù nó chẳng
muốn bú tí nào. Còn lúc nó muốn bú thì chẳng được… Như vậy đã làm tổn hại đến sự
chính xác trong cảm nhận của cơ thể trẻ trong những ngày đầu đời.
Kiểu cho bú theo giờ, làm ngơ nhu cầu thực sự của em
bé chẳng phải là cách gì khoa học cả.
Chu kì ăn của từng trẻ có khác nhau, tùy thuộc vào nhu
cầu của cơ thể chúng.
Huấn luyện cho trẻ quen bú theo giờ có vẻ như người mẹ
được thảnh thơi hơn thật đấy, song nó
đánh mất đi cảm nhận cơ thể và tố chất của trẻ. Trẻ là người không có thói quen truyền đạt đúng cảm giác của mình, chóng chán, bất mãn.
Và còn có một cách nghĩ sai lầm khác nữa. Đó là không
tự tay chăm sóc em bé, không ngủ chung với em bé.
Đối với em bé, việc kề da áp thịt với mẹ nó cực kì là
quan trọng. Hãy bế trẻ càng nhiều càng tốt.
2 tháng tuổi mẹ đã gửi em bé để đi làm, thì không thể
đáp ứng thỏa mãn nhu cầu kề da áp thịt của em bé được. Kết quả là bé không bú sữa,
uống vào lại nôn ra, đi ngoài phân lỏng… Nếu mẹ phát hiện ra rằng con mình thiếu
sự ôm ấp của mẹ mà sửa sai, thì biểu hiện
trên cũng hết ngay, bé sẽ bụ bẫm
lên trông thấy.
Những đứa trẻ lúc nào cũng bám dính không rời mẹ nửa
bước là những trẻ mà ngày bé không
được yêu thương hết mức chúng muốn. Đó là biểu hiện sinh ra khi nhu cầu
được gắn bó với mẹ, được mẹ ôm ấp từ những ngày mới sinh đã không được thỏa mãn
mà ra.
Vì phải đi làm chẳng hạn, mẹ không tự tay chăm sóc
con, không tỏ lòng yêu thương con thì trong tâm hồn trẻ, tự lúc nào không hay,
manh nha hình thành sự bực tức vì thiếu thốn tình cảm của mẹ. Sau này nó sẽ thành căn nguyên gây ra những
hành động có vấn đề. Luôn bám dính lấy
cha mẹ, không tách ra độc lập được.
Giáo sư Sugita nói trên nêu một ví dụ minh họa cho phần
này bằng một câu chuyện của cậu học sinh
tên là Akihiro thi 4 lần vào đại học mà không đậu. Akihiro là một cậu bé có
thành tích học tập tốt, là học sinh được đánh giá là thừa sức đậu vào trường đại
học quốc gia hàng đầu. Song, thi mấy lần
đều không đậu được. Nguyên nhân
là thế này. Thực ra, khi còn nhỏ, Akihiro
có mẹ phải đi làm vì lí do kinh tế. Đương nhiên việc chăm sóc Akihiro
không thể do một tay mẹ cậu làm hết được. Tự lúc nào, trong đầu óc Akihiro nảy sinh sự bực tức,
vì mẹ không giành trọn tình thương yêu cho cậu.
Song, vì nhiều lần phải nếm trải cảnh bất mãn mà mẹ vẫn
làm ngơ rồi, cậu ta quyết định báo thù bằng
hình thức cố tình thi trượt để thu hút sự chú ý của cha mẹ đến mình.
Như vậy, nếu như gửi con từ lúc mới được 2 tháng tuổi
để đi làm, trẻ có lớn lên, ở tách xa cha mẹ, nhưng trong lòng luôn có mầm bệnh
có thể phát bất cứ lúc nào.
Trong thời kì đầu ngắn ngủi của cuộc đời, với tình
thương yêu bị hạn chế, tâm hồn đầy lỗ hổng trẻ lớn lên thành người không thấu
hiểu cả ý chí của nhân loại.
Cùng với trào lưu vợ chồng cùng đi làm thì khuynh hướng
trên càng trở nên mạnh mẽ hơn, nói vậy không hề ngoa chút nào.
3) Đỉnh điểm xây dựng lòng tin cơ bản nơi
trẻ là khi trẻ được 8 tháng tuổi
Người mạnh khỏe cả về cơ thể và tinh thần là người như
thế nào nhỉ? Đó là người biết tôn trọng
bản thân đồng thời cũng biết thông cảm với người khác.
Và cũng là người biết giữ cân bằng giữa nhu cầu, ý muốn
của bản thân mình với nhu cầu, ý muốn của những người xung quanh.
Để trẻ trở thành những con người như vậy, thì khi còn
thơ ấu, chúng phải được sống trong tình thương yêu chan hòa của cha mẹ. Em bé từ
lúc sinh ra đến khi được 7, 8 tháng tuổi, luôn
được cha mẹ hết lòng thương yêu,
sẽ thành người tâm thái ổn định thực sự.
Nếu trong thời gian này, đón nhận tín hiệu từ trẻ phát ra một cách
đúng đắn, lòng tin cơ bản giữa mẹ con được xác lập, không có lẽ nào em bé đó lại
trở thành trẻ có vấn đề được cả.
Trẻ có vấn đề là những trẻ khi còn là em bé, có nhu cầu
gì đều phát tín hiệu đến cha mẹ
chúng, song những tín hiệu đó đã không
được cha mẹ chúng nắm bắt được, hoặc là làm ngơ đi, tự
lúc nào trẻ đánh mất khả năng
phát tín hiệu đúng.
Vào thời kì ăn dặm và cai sữa, nhiều em bé bắt đầu
sinh ra mút tay. Thực ra mút tay là một hành động vô thức của trẻ muốn thay thế
cảm giác bất an khi phải xa mẹ chúng. Trẻ cần có một cái gì đó để ghìm hãm cảm
giác có mẹ ở bên lại. Cái bất an khi phải xa mẹ đã khiến chúng tự nhiên cho tay
vào miệng mút.
Nếu như người mẹ quảng đại, nắm bắt và hiểu đúng tín
hiệu này, ngay thời gian đó xử lí thích hợp thì sẽ không có những đứa trẻ học cấp
1 thậm chí cấp 2 vẫn không sao bỏ được cái tật sờ sờ cái khăn bông mềm mềm, lúc nào cũng ôm ấp một miếng vải
áo cũ của mẹ.
Nhưng nếu mẹ chúng có những hình thức xử lí cứng nhắc bắt ép chúng từ bỏ ngay cái thói mút tay lúc mới 7, 8 tháng đó thì ngược lại, sẽ
chẳng bao giờ đứa trẻ bỏ được cái tật mút mút, sờ sờ vật mềm mềm như thế.
4) Khi có thêm em bé cũng không được quên
yêu thương anh chị nó
Có nhiều trẻ khi chưa có em thì rất ngoan song có em
vào lại sinh ra khó bảo, ích kỉ.
Vì đứa trẻ khi có em có cảm giác rằng nó bị em tước đoạt
mất mẹ, nó ra sức làm thế nào để đòi lại mẹ mới được.
Nó tưởng rằng nó quay lại làm em bé thì mẹ nó sẽ ra
tay chăm sóc nó, nên có trẻ đã tự đi tè được
rồi, khi có em bỗng sinh ra không tự đi tè được, hoặc đêm ngủ hay đái dầm…
thực sự trở lại như một em bé. Hay là đánh em bé thật đau để cho nó khóc toáng
lên. Nó ghen ghét em bé vì nó nghĩ đó là
người cướp đi tình yêu thương mẹ
dành cho nó bấy lâu nay. Càng bảo nó không được đánh em, thì
nó càng đánh tợn.
Làm sao để chấn chỉnh lại đứa trẻ đã quá ư ích kỉ đến
thế này bây giờ?
Chỉ có 1 phương pháp duy nhất. Đó là người mẹ hãy
giành trọn tình thương yêu cho trẻ.
Lúc ngủ không chỉ có mẹ và em bé, vẫn phải cho anh chị
nó ngủ cùng. Chăm sóc trẻ tận tình hơn, ôm ẵm trẻ vào lòng, chứng tỏ cho nó rằng
tình yêu thương mẹ dành cho nó là không thay đổi.
Khi cảm nhận được tình yêu thương của mẹ, trẻ sẽ biết nghe lời hơn.
Khi đó mẹ mới dạy cho trẻ- đã
thành anh thành chị của em bé- rằng “anh chị thì giỏi lắm, tự làm được nhiều việc
rồi, chứ em bé này còn nhỏ quá, chẳng biết
làm gì cả, nên mẹ phải cho em bú thế này này, mẹ phải thay tã lót
cho em này….”
Nếu không dùng phương pháp củng cố tình yêu thương của
mẹ như trên, mà chỉ phủ đầu bằng những câu như “Gớm, con lớn thế rồi mà… con là
anh là chị rồi mà….” Chỉ khiến trẻ thêm bất mãn hơn mà thôi.
Lại còn mắng trẻ là ích kỉ nữa thì càng khiến nó trở
nên cuồng loạn hơn. Hãy nắm bắt lấy tín hiệu từ con tim trẻ phát ra!
Không có nhận xét nào: